Datblygwyd dysgu meistrolaeth yn wreiddiol yn y 1960au. Yn ôl diffiniad cynnar dysgu meistrolaeth, cedwir deilliannau dysgu yn gyson ond mae’r amser sydd ei angen i ddisgyblion ddod yn hyfedr neu’n gymwys yn yr amcanion hyn yn amrywiol.
Rhennir y pwnc yn flociau neu unedau gydag amcanion a bennir ymlaen llaw a deilliannau penodedig. Rhaid i ddysgwyr ddangos meistrolaeth ar brofion uned, 80% fel arfer, cyn symud ymlaen i ddeunydd newydd. Mae unrhyw ddisgyblion nad ydynt yn ennill meistrolaeth yn cael cymorth ychwanegol drwy ystod o strategaethau addysgu fel addysgu mwy dwys, tiwtora, dysgu â chymorth cyfoedion, trafodaethau grŵp bach, neu waith cartref ychwanegol. Mae dysgwyr yn parhau â’r cylch o astudio a phrofi nes bod y meini prawf meistrolaeth yn cael eu bodloni.
Nid oes gan ddulliau meistrolaeth mwy diweddar yr holl nodweddion hyn o ddysgu meistrolaeth bob amser. Mae rhai dulliau heb drothwy fel arfer yn golygu bod y dosbarth yn symud ymlaen i ddeunydd newydd pan fydd yr athro’n penderfynu bod y rhan fwyaf o ddisgyblion wedi meistroli’r uned. Mae amser y cwricwlwm yn amrywio yn ôl cynnydd y dosbarth. Mewn dulliau eraill, mae’n ofynnol i ddisgyblion ddangos meistrolaeth ar brawf i symud ymlaen i ddeunydd newydd, ond nid oes trothwy penodol o 80% o leiaf.
Dylid gwahaniaethu rhwng Dysgu Meistrolaeth a dull cysylltiedig a elwir weithiau’n “addysgu ar gyfer meistrolaeth”. Defnyddir y term hwn yn aml i ddisgrifio’r dull o addysgu mathemateg a geir mewn mannau sy’n perfformio’n uchel yn Nwyrain Asia, fel Shanghai a Singapore. Fel “dysgu meistrolaeth”, nod “addysgu ar gyfer meistrolaeth” yw cefnogi pob disgybl i sicrhau dealltwriaeth ddofn a chymhwysedd yn y pwnc perthnasol. Fodd bynnag, nodweddir “addysgu ar gyfer meistroliaeth” gan addysgu dosbarth cyfan a arweinir gan athrawon; cynnwys gwersi cyffredin ar gyfer pob disgybl; a’r defnydd o drinolion a chynrychioliadau. Er bod rhai agweddau ar “addysgu ar gyfer meistrolaeth” yn cael eu llywio gan ymchwil, cymharol ychydig o ymyriadau o’r math hwn sydd wedi’u gwerthuso ar gyfer effaith. Dylai’r rhan fwyaf o’r astudiaethau yn y llinyn hwn gael eu gwahaniaethu o’r dull cysylltiedig hwn.
1. Mae dysgu meistrolaeth yn ddull cost-effeithiol, ar gyfartaledd, ond mae’n heriol ei weithredu’n effeithiol. Dylai ysgolion gynllunio ar gyfer newidiadau ac asesu a yw’r dull yn llwyddiannus yn eu cyd-destun.
2. Dylai fod angen lefel uchel o lwyddiant cyn i ddisgyblion symud ymlaen i gynnwys newydd – mae’n hanfodol monitro a chyfleu cynnydd disgyblion a darparu cefnogaeth ychwanegol i ddisgyblion sy’n cymryd mwy o amser i gyrraedd y lefel ofynnol o wybodaeth.
3. Mae dulliau dysgu meistrolaeth yn aml yn gysylltiedig â chyfarwyddyd uniongyrchol, ond roedd llawer o’r astudiaethau effaith uchel a nodwyd yn cynnwys elfennau o ddysgu cydweithredol.
4. Mae amrywiaeth fawr y tu ôl i’r effaith gyfartalog – mae dulliau dysgu meistrolaeth yn cael effeithiau cadarnhaol yn gyson, ond mae’r effeithiau’n uwch i ddisgyblion ysgolion cynradd ac mewn mathemateg.
Effaith dulliau dysgu meistrolaeth yw cynnydd o bum mis ychwanegol, ar gyfartaledd, dros gyfnod o flwyddyn.
Mae llawer o amrywiaeth y tu ôl i’r cyfartaledd hwn. Mae’n ymddangos ei bod yn bwysig bod bar uchel wedi’i osod ar gyfer cyflawni ‘meistrolaeth’ (fel arfer 80% i 90% ar y prawf perthnasol). Mewn cyferbyniad, mae’n ymddangos bod y dull gweithredu yn llawer llai effeithiol pan fydd disgyblion yn gweithio ar eu cyflymder eu hunain (gweler hefyd Cyfarwyddyd unigoledig).
Mae’n ymddangos bod dysgu meistrolaeth hefyd yn arbennig o effeithiol pan fydd disgyblion yn cael cyfleoedd i weithio mewn grwpiau neu dimau a chymryd cyfrifoldeb am gefnogi cynnydd ei gilydd (gweler hefyd Dysgu cydweithredol a Tiwtora cyfoedion).
Mae astudiaethau sy’n edrych ar ddisgyblion ysgolion cynradd wedi tueddu i fod yn fwy effeithiol (+8 mis) nag ar gyfer disgyblion ysgol uwchradd (+3 mis).
Mae dysgu meistrolaeth wedi cael ei ddefnyddio’n llwyddiannus ar draws y cwricwlwm ond yn enwedig ar gyfer darllen, mathemateg a gwyddoniaeth. Mae effeithiau yn uwch mewn mathemateg a gwyddoniaeth (+6 mis) na darllen (+3 mis)
Mae lefel uchel o feistrolaeth o tua 80% yn gysylltiedig â dulliau mwy llwyddiannus.
Gall dulliau dysgu meistrolaeth sy’n cynnwys dysgu cydweithredol fod yn effeithiol.
Nod dulliau dysgu meistrolaeth yw sicrhau bod pob disgybl wedi meistroli cysyniadau allweddol cyn symud ymlaen i’r pwnc nesaf – yn wahanol i’r dulliau addysgu traddodiadol lle gellir gadael disgyblion ar ôl, gyda bylchau camddealltwriaeth yn lledu. Gallai dulliau dysgu meistrolaeth fynd i’r afael â’r heriau hyn trwy roi amser a chymorth ychwanegol i ddisgyblion a allai fod wedi colli dysgu, neu sy’n cymryd mwy o amser i feistroli gwybodaeth a sgiliau newydd.
Er mwyn i ddulliau meistrolaeth fod yn effeithiol i ddisgyblion sydd â bylchau mewn dealltwriaeth, mae’n hanfodol bod cymorth ychwanegol yn cael ei ddarparu. Mae dulliau sy’n adeiladu ar wybodaeth sylfaenol yn syml heb dargedu cymorth i ddisgyblion sydd ar ei hôl hi yn annhebygol o leihau bylchau anfantais.
Mae dysgu meistrolaeth yn gweithio drwy ddylunio unedau gwaith fel bod gan bob tasg ddeilliant dysgu clir, y mae’n rhaid i ddisgyblion ei feistroli cyn symud ymlaen i’r dasg nesaf. Mae elfennau craidd y dull meistrolaeth y dylai ysgolion fod yn ofalus i’w gweithredu yn cynnwys:
- Asesiad diagnostig effeithiol i nodi meysydd cryfder a gwendid
- Dilyniannu pynciau’n ofalus fel eu bod yn raddol yn adeiladu ar wybodaeth sylfaenol
- Hyblygrwydd i athrawon o ran pa mor hir y mae angen iddynt ei dreulio ar unrhyw bwnc penodol
- Monitro dysgu disgyblion a darparu adborth rheolaidd fel y gall disgyblion feistroli pynciau cyn symud i’r nesaf
- Cymorth ychwanegol i ddisgyblion sy’n ei chael hi’n anodd meistroli meysydd pwnc
Fel arfer, cyflwynir ymyriadau dysgu meistrolaeth dros flwyddyn academaidd, gan fod dewis cymryd mwy o amser ar bwnc neu gynllun gwaith yn gofyn am hyblygrwydd wrth gynllunio ac addysgu cynnwys y cwricwlwm.
Efallai y bydd rhai ysgolion yn penderfynu bod rhai pynciau yn fwy addas ar gyfer dull meistrolaeth nag eraill, ac felly gallai’r amser cyflawni fod mor fyr â hanner tymor.
Wrth gyflwyno dulliau newydd, dylai ysgolion ystyried y camau gweithredu. Am fwy o wybodaeth gweler Putting Evidence to Work – A School’s Guide to Implementation.
At ei gilydd, amcangyfrifir bod costau canolrifol gweithredu dulliau dysgu meistrolaeth yn isel iawn. Mae’r costau sy’n gysylltiedig â dulliau dysgu meistrolaeth yn codi’n bennaf o hyfforddiant datblygiad proffesiynol i staff addysgu, sydd fel arfer yn gost gychwynnol ar gyfer cyflwyno’r dull newydd.
Er bod yr amcangyfrif cost cyfartalog ar gyfer dysgu meistrolaeth yn isel iawn, mae’r ystod o ran costau hyfforddiant datblygiad proffesiynol, a’r opsiwn i dalu am hyfforddiant parhaus a staff ychwanegol i ddarparu mwy o hyblygrwydd ar yr amserlen, yn golygu y gall costau amrywio o isel iawn i gymedrol.
Bydd gweithredu dysgu meistrolaeth hefyd yn gofyn am gyfnod cymedrol o amser staff, o’i gymharu â dulliau eraill. Dylai arweinwyr ysgolion fod yn ymwybodol o’r amser staff ychwanegol sydd ei angen a meddwl yn ofalus am weithgareddau eraill y gallai fod angen iddynt dorri nôl arnynt i ddarparu’r cymorth ychwanegol hwn.
Ochr yn ochr ag amser a chost, dylai arweinwyr ysgolion ystyried sut i sicrhau’r gefnogaeth fwyaf posibl i ddysgwyr sy’n ei chael hi’n anodd ac osgoi gweld rhai disgyblion yn diflasu neu’n rhwystredig wrth iddynt aros i eraill feistroli cynnwys.
Mae dibynadwyedd y dystiolaeth ynghylch dysgu meistrolaeth yn cael ei ystyried yn isel. Nodwyd 80 o astudiaethau a oedd yn bodloni’r meini prawf cynhwysiant ar gyfer y Pecyn Cymorth. Ar y cyfan, collodd y pwnc ddau glo clap ychwanegol oherwydd:
- Mae canran fach o astudiaethau wedi’u cynnal yn ddiweddar. Gallai hyn olygu nad yw’r ymchwil yn gynrychioliadol o’r arfer presennol.
- Nid yw canran fawr o’r astudiaethau yn hap-dreialon rheoledig. Er bod cynlluniau astudio eraill yn dal i roi gwybodaeth bwysig am effeithiolrwydd dulliau, mae risg bod canlyniadau’n cael eu dylanwadu gan ffactorau anhysbys nad ydynt yn rhan o’r ymyriad.
Fel gydag unrhyw adolygiad o dystiolaeth, mae’r Pecyn Cymorth yn crynhoi effaith gyfartalog dulliau wrth ymchwilio iddynt mewn astudiaethau academaidd. Mae’n bwysig ystyried eich cyd-destun a chymhwyso eich barn broffesiynol wrth weithredu dull yn eich lleoliad.
Guidance Reports
Improving Mathematics in Key Stages 2 and 3
Guidance Reports